Bòng bong là một loại dây leo thân thảo, sống lâu năm, thuộc họ Bòng bong (Schizaeaceae) hoặc họ Cỏ chỉ (Lygodiaceae) tùy theo phân loại, với tên khoa học phổ biến nhất là Lygodium flexuosum (L.) Sw.. Cây mọc hoang rất phổ biến ở các vùng đồi núi, bờ rào, bụi rậm khắp Việt Nam.
Đặc Điểm Của Cây Bòng Bong
- Thân & Dạng sống: Là dây leo, thân rất mảnh, màu lục nâu, có thể bò dài tới 10m. Thân rễ bò ngầm dưới đất.
- Lá: Đây là đặc điểm nổi bật nhất. Lá thuộc loại lá kép lông chim rất đặc biệt. Cuống lá chính dài, mảnh như sợi chỉ, uốn lượn, leo quấn vào các cây khác để vươn lên. Các lá chét nhỏ xẻ thùy sâu, mọc so le, có hình dáng rất thanh mảnh, trông xa giống như một tấm lưới xanh mềm mại. Toàn cây có màu xanh lục tươi.
- Túi bào tử: Mọc ở mép các thùy lá cuối cùng, được bao bởi một màng nhỏ hình môi. Đây là cơ quan sinh sản của cây.
Bộ Phận Sử Dụng Làm Thuốc
Toàn cây (thân và lá), thường được gọi chung là dây bòng bong. Có thể dùng tươi hoặc phơi/sấy khô để dùng dần.
Tính Vị Của Cây Bòng Bong
- Tính vị: Vị ngọt, hơi đắng, tính mát (một số tài liệu ghi là tính bình).
- Quy kinh: Quy vào kinh Bàng quang, Tiểu trường.
- Công năng: Chủ yếu có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, thông lâm (thông tiểu tiện), chỉ huyết (cầm máu), giải độc.
Công Dụng Của Cây Bòng Bong
Trong dân gian, bòng bong được coi là một vị thuốc "thông tiểu" rất hiệu quả, được ứng dụng cho các chứng bệnh sau:
- Bài tiết nước tiểu: Là công dụng nổi bật nhất. Dùng chữa tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu, tiểu ra sỏi/sạn nhỏ, nước tiểu đục (chứng lâm). Đặc biệt tốt trong các trường hợp viêm đường tiết niệu, viêm bàng quang, sỏi thận nhỏ.
- Phù thũng: Do tác dụng lợi tiểu mạnh, giúp đào thải nước ra ngoài, giảm phù.
- Cầm máu: Dùng trong các trường hợp chảy máu cam, tiểu ra máu.
- Viêm nhiễm, mụn nhọt: Dùng ngoài giã đắp hoặc sắc nước rửa để thanh nhiệt giải độc.
- Ho, viêm họng: Sắc nước uống.
- Một số nơi còn dùng chữa bệnh ngoài da như chàm, lở ngứa.
Hướng Dẫn Sử Dụng Cây Bòng Bong
- Dạng thuốc sắc: Dùng 20-40g dây bòng bong khô (hoặc 40-80g tươi) sắc với 1-1.5 lít nước, đun nhỏ lửa, uống thay nước trong ngày. Có thể phối hợp với các vị thuốc lợi tiểu khác như Mã đề, Râu ngô, Rễ cỏ Tranh.
- Dùng ngoài: Lấy cây tươi giã nát, đắp tại chỗ hoặc nấu nước đặc để rửa, tắm.
